محمدابراهیم باستانی پاریزی تاریخ را خواندنی کرد
محمدابراهیم باستانی پاریزی تاریخ را خواندنی کرد
نویسنده: سارا ملاعباسی
تاریخ بخشی از هویت یک ملت است که در دورههای حساس مشخص میشود، مردم و حاکمانش چقدر هویتشان را جدی گرفتهاند و درسهایشان را بلدند.
از طرفی جزو مباحثی است که خیلیها آن را «حوصله سر بر» و «خسته کننده» میدانند و اگر نگویند هم، از عملکردشان مشخص است.
با این وجود باز هم راههایی است که این افراد میتوانند تاریخ را بخوانند و عملکردشان را بهتر کنند. چون نویسندگانی در طول تاریخ هستند که با روشهای مختلف، تاریخ روزهایی که بر گذشتگان ما گذشته را خواندنی کردهاند.
محمدابراهیم باستانی پاریزی در سوم دیماه ۱۳۰۴ در پاریز کرمان (دهکده کوچکی در ۱۰فرسنگی شمال سیرجان) متولد شد.
او به واسطه شغل پدرش که مدیر مدرسهای در پاریز بود، با روزنامه و کتاب آشنا شد و تا ششم ابتدایی در پاریز تحصیل کرد.
نخستین نوشتههای باستانی پاریزی در روزنامههای آن زمان، مقالهای بود با نام «تقصیر با مردان است نه زنان» که در ۱۳۲۱ خورشیدی در مجله «بیداری کرمان» چاپ شد.
پس از آن به عنوان نویسنده یا مترجم از زبانهای عربی و فرانسه، مقاله های بیشماری در روزنامهها و مجلاتی مانند «کیهان»، «اطلاعات»، «خواندنیها»، «یغما»، «راهنمای کتاب»، «آینده»، «کلک» و «بخارا» چاپ کرد.
اسامی این نشریهها را از خودمان درنیاوردیمها! یک زمانی واقعا همینقدر نشریه وجود داشت و اکثریت از آن استقبال میکردند.
باستانیپاریزی بعد از آن در دانشسرای مقدماتی کرمان تحصیلاتش را ادامه داد و بعد از گرفتن دیپلم به تهران آمد. او در سال ۱۳۲۶ در رشته تاریخ در دانشگاه تهران قبول شد و بعد از فارغالتحصیلی ازدواج کرد و دوباره به همین دانشگاه آمد و تا مقطع دکتری تاریخ، تحصیلاتش را به پایان رساند.
شاید فکر کنید دیگر نشریهای نبوده که باستانی پاریزی با آن همکاری نکرده باشد، که باید بگوییم او بعد از به پایان رساندن دوره دکتری تاریخ، با مجلههایی مانند یغما، راهنمای کتاب، وحید، گوهر و… همکاری کرد.
باستانی پاریزی بعد از اتمام دوره دکتری تاریخ در دانشگاه تهران به تدریس در این رشته مشغول شد. کلاسهای درس او تا سال ۱۳۸۸ برگزار میشد و در آن سال بازنشسته شد.
او در سال ۱۳۴۹ برای سپری کردن فرصت مطالعاتی به پاریس رفت. که حاصل سپری کردن این فرصت و گشت و گذار کتابی به نام «از پاریز تا پاریس» است. کتابی که با نثری روان و طنزآمیز هر آنچه دیده و توانسته را شرح داده است.
این را میگویند سفر به فرانسه و پاریس رفتن؛ هم گشت و گذاری بوده و هم کتابی. و هم خواننده پاریس نرفتهای که با خواندن این کتاب، میتواند پاریس را زیباتر تصور کند.
این استاد برجسته تاریخ و ادبیات، کتابهای زیادی به رشته تحریر در آورده است که نشان میدهد رشته تاریخ و ادبیات میتواند تا کجا ادامه داشته باشد و انتهایش همچنان پیدا نیست.
وی نخستین کتاب خود را به نام «پیغمبر دزدان» در ۲۲ سالگی به چاپ رساند که بارها تجدید چاپ شده است.
او همچنین بیش از ۷۰ جلد کتاب نوشت که از جمله آنها میتوان به راهنمای آثار تاریخی کرمان، تاریخ کرمان، سلجوقیان و غز در کرمان، فرماندهان کرمان، گنجعلی خان، وادی هفت واد، تاریخ شاهی قراختائیان، تذکره صفویه کرمان، خاتون هفت قلعه، آسیای هفت سنگ، نای هفت بند، اژدهای هفت سر، کوچه هفت پیچ، زیر این هفت آسمان، سنگ هفت قلم، هشت الهفت، ذوالقرنین یا کوروش کبیر، یاد و یادبود (مجموعه شعر، چاپ دوم)، محیط سیاسی و زندگی مشیرالدوله، تلاش آزادی، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، از پاریز تا پاریس، شاهنامه آخرش خوش است، حماسه کویر، نون جو و دوغ گو، فرمانفرمای عالم، از سیر تا پیاز، مار در بتکده کهنه، کلاه گوشه نوشین روان، حضورستان، هزارستان و … اشاره کرد.
کار و فعالیت در تهران و حتا سفر به پاریس، باعث نشد تا باستانی پاریزی زادگاهش را فراموش کند. مهمترین کتابهایی که گفته شد، مربوط به کرمان، تاریخ و فرهنگ آن است و در آن تاریخ این شهر به دیگران معرفی شده است.
حالا قرار نیست که همه اینها را بخوانیم. ولی میتوانیم بعضی از آنها را بر حسب علاقه در لیست خرید بعدیمان جا دهیم و دربارهشان چیزی در ته ذهنمان بماند تا اگر کسی دربارهاش سوال کرد، ناشیانه بحث را عوض نکنیم.
خوب است این را هم بدانیم که یکی از روشهایی که باستانی پاریزی در روایات تاریخی استفاده کرد، طنز است.
او طوری از طنز بهره گرفته که هم تاریخ را پویا کرده و هم باعث خندیدن خواننده کتابهایش میشود.
استفاده از تمثیل و تشبیه و توصیف آنچه که گذشته، بازی با کلمات و گاهی استفاده از زاویه دید سیال ذهن و داستانی کردن اتفاقات، خواندن روایات تاریخی را آسان کرده است.
این روش را در حد یک ماجرا یا یک نقل قول میتوان به کار برد، اما در ابعاد گسترده و تاریخی که حرفی برای گفتن دارد و کسی به آن توجهی ندارد، نیازمند اطلاعات گسترده، آشنایی با کلمات کهن و جدید است.
پس با این روش، باید کلمات متناسب را سر جای خود به کار برد و خواننده را همراه کرد و این کار یعنی تلفیق ادبیات طنز و تاریخ که یکی از تواناییهای باستانی پاریزی بود.
چون او علاوه بر تدریس و نگارش کتاب، دستی هم بر شعر گفتن داشت. او در سال ۱۳۲۷ منتخبی از اشعار خود را در کتابی به نام «یادبود من» به چاپ رساند.
سرانجام محمدابراهیم باستانی پاریزی در حالی که از بیماری کبد رنج میبرد در پنجم فروردین ۱۳۹۳ چشم از جهان فروبست و در قطعه ۲۵۰ بهشت زهرا در کنار همسرش دفن شد.
منبع: درباره محمد ابراهیم باستانی
پایان
برای مطالعه معرفی سایر طنزپردازان ایران و جهان اینجا کلیک کنید.