طنز سیاه چیست؟
ترجمه و تالیف: الهه ایزدی
تاریخچه
آندره برِتون، نظریه‌پرداز سوررئالیست فرانسوی، اولین کسی بود که در سال ۱۹۳۵ اصطلاح Humour Noir (طنز سیاه) را به‌کار برد.
از منظر تاریخی، عواملی مانند نابسامانی‌های اجتماعی، وقوع جنگ‌ها، پیشرفت علم و رشد نظام سرمایه‌داری زمینه‌های بروز کمدی سیاه را فراهم کردند.
ظهور مفهوم طنز سیاه تقریبا همزمان با جنگ جهانی اول بود. با شروع جنگ جهانی دوم، سوررئالیست‌های فرانسوی یا متفرق شدند و یا به جنگ اعزام شدند.
در همین دوران بود که آندره برِتون کتاب گلچین طنز سیاه (anthologie de l’humour noir) را منتشر کرد که توسط حکومت آن زمان فرانسه سانسور شد.
برتون در سال ۱۹۴۷ قسمت‌هایی را به این کتاب اضافه کرد. این نویسنده در ویرایش جدید کتابش، با آوردن نوشته‌هایی از جاناتان سوئیفت، او را پیشگام و ابداع‌کننده کمدی سیاه و شوخی‌های گزنده معرفی کرد.
در آمریکا نیز اصطلاح طنز سیاه نخستین‌بار توسط بروس جِی فریدمَن در سال ۱۹۶۵ و در کتابی به همین نام مطرح شد.
ویژگی‌ها
طنز سیاه، کمدی تلخ یا کمدی تاریک که در انگلیسی با این اسامی شناخته می‌شود Black Humour, Dark Humour, Black Comedy
نوعی طنز است که در آن موضوعات تابو و موقعیت‌های بیمارگونه و ترسناک به تصویر کشیده می‌شود و با مرگ، ترس، خشونت، رنج و ناراحتی، بیماری و پوچی سرو‌کار دارد.
در طنز سیاه به موضوعاتی مانند قتل، خشونت، تمایلات و کلیشه‌های جنسی یا نژادپرستانه، فساد سیاسی، جنگ، نابرابری و تبعیض، فقر و مشابه این‌ها که به‌خودی‌خود و فی‌نفسه موضوعاتی جدی و تلخ هستند، با شوخ‌طبعی پرداخته می‌شود.
در واقع طنز تلخ، از تراژدی، کمدی استخراج می‌کند و نگاهی طنزآمیز به یک یا چند موقعیت تراژیک دارد.
مخاطب با خواندن طنز سیاه یا با تماشای فیلمی در این ژانر شوکه و غافلگیر می‌شود، نمی‌داند که باید بخندد یا ناراحت شود چون آن مسائل جدی‌تر از آن هستند که بشود به آن‌ها خندید.
بنابراین عمیقا در مورد زشتی‌های اطرافش به فکر فرو می‌رود.
کمدی سیاه این امکان را به نویسنده/فیلمساز می‌دهد تا در مورد موضوعاتی حرف بزند که در حالت معمول، گفتن از آن‌ها خوشایند و مخاطب‌پسند نیست و یا حتی خطرناک است.
این نوع کمدی می‌تواند مخاطب عام را هم جذب و راجع به آن موضوعات، وادار به تفکر کند.
درعین‌حال می‌تواند از مخاطب خنده هم بگیرد، خنده‌ای آمیخته با ترس و نفرت.
تکنیک‌های تضاد و تناقض، اغراق و بزرگنمایی و همین‌طور تحقیر و کوچک‌نمایی در کمدی سیاه کاربردهای فراوانی دارند.
علاوه‌براین مسخ و استحاله نیز یکی دیگر از ویژگی‌ها و شگردهای به‌کاررفته در آثاری با طنز سیاه است.
در داستان‌‌های مسخ نوشته کافکا، مزرعه حیوانات از اوروِل و همچنین داستان گاو نوشته غلامحسین ساعدی از شگرد مسخ استفاده شده است.
در ادامه نمونه‌هایی از فیلم‌هایی که طنز سیاه دارند معرفی می‌شوند:
فارگو، قصه‌های عامه‌پسند، لبوفسکی بزرگ، انگل، دِدپول، دکتر استرِینج‌لاو، پرتقال کوکی، باشگاه مشت‌زنی، بعد از خواندن بسوزان، زیبای آمریکایی و هتل بزرگ بوداپست.
پایان
برای مطالعه سایر مقالات حوزه طنز اینجا کلیک کنید.